Πρόσληψη γαλακτοκομικών και υγεία των οστών .

                                               Μύθος ή πραγματικότητα;

 

 
Το αγελαδινό γάλα είναι μία τροφή που συνδέεται παραδοσιακά απο τους ανθρώπους με την υγεία.Το γεγονός όμως οτι το ανθρώπινο είδος αποτελεί το μοναδικό θηλαστικό που καταναλώνει γάλα στην ενήλικο ζωή δεν μπορεσε ποτέ να απαντηθεί με σαφήνεια.
  Τα τελευταία χρόνια συναντάμε πολλά δημοσιεύματα που αμφισβητούν τη θρεπτική αξία του γάλατος στους ενήλικες και οι γνώμες των επιστημόνων πλέον διχάζονται, για το κατά πόσο ένας ενήλικας πρέπει να συμπεριλαμβάνει καθημερινά στη διατροφή του το γάλα.
  Το γάλα είναι σίγουρα μια πολύτιμη τροφή για τα παιδιά, είναι η πρώτη τροφή που χρειάζεται ο άνθρωπος από την ώρα που θα γεννηθεί και φυσικά τα οφέλη του μητρικού γάλακτος δεν επιδέχονται αμφισβήτησης.Η συνέχεια βέβαια αυτής της διατροφής στα παιδιά,επιβάλει το μητρικό γάλα να αντικατασταθεί από αγελαδινό ή άλλο.
  Δεν έχει περισσότερο νόημα για τους ανθρώπους να καταναλώνουν το μητρικό γάλα αγελάδων απ'ό,τι να καταναλώσουν το μητρικό γάλα αρουραίων, γατών,σκυλιών, καμηλοπαρδάλεων, ή οποιουδήποτε άλλου θηλαστικού. Η φύση δημιούργησε το ανθρώπινο μητρικό γάλα για τα μωρά, το μητρικό γάλα των αγελάδων για τα μοσχαράκια, και ούτω καθ’εξής.
  Ο άνθρωπος λοιπόν, είναι το μόνο θηλαστικό που συνεχίζει να καταναλώνει γάλα και μετά την περίοδο του θηλασμού του κι αυτό, γιατί επιγραμματικά το γάλα προσδίδει ασβέστιο και βιταμίνες στον οργανισμό. Ο θόρυβος όμως που έχει δημιουργηθεί τα τελευταία χρόνια για την πρόσληψη γάλατος από ενήλικες, οφείλεται στο γεγονός ότι στο δυτικό κόσμο, πολύ συχνά λαμβάνεται από τους ανθρώπους περισσότερο γάλα από όσο τους είναι αναγκαίο.

Ας δούμε όμως κάποιες επιδημιολογικές μελέτες για την συσχέτιση της λήψης γάλακτοκομικών προιόντων και οστεοπόρωσης.

Τα γαλακτοκομικά προιόντα ως γνωστόν δεν αποτελούν μέρος της διατροφής στην Κίνα,την Ιαπωνία,το Βιετνάμ και την Ταυλάνδη, ωστόσο οι κάτοικοι των χωρών αυτών έχουν ένα απο τα χαμηλότερα ποσοστά οστεοπόρωσης και καταγμάτων των οστών σε όλον τον κόσμο.(Hegsted,Κατάγματα,ασβέστιο και σύγχρονη διατροφη.AJCN 74(2001):571-73).

Στην αντίπερα όχθη οι μεγαλύτεροι καταναλωτές γάλακτος στον κόσμο (Αυστραλία,Νέα Ζηλανδία,Βόρεια Αμερική και Δυτική Ευρώπη) έχουν την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης οστεοπόρωσης και καταγμάτων.(Fe
κanich,D.,Willett,W et ai."Γάλα διαιτητικού ασβεστίου και κατάγματα στις γυναίκες.12ετή μελέτη προγνώσεων".AJPH 87(1997):992-7).

  Το παραπάνω διαπιστώθηκε και απο 34 δημοσιευμένες μελέτες σε 16 χώρες,σύμφωνα με τις οποίες οι ερευνητές στο πανεπιστήμιο Yale κατέληξαν ότι οι χώρες με τα υψηλότερα ποσοστά οστεοπόρωσης "συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, της Σουηδίας, και της Φινλανδίας" είναι εκείνες στις οποίες οι άνθρωποι καταναλώνουν το περισσότερο κρέας, γάλα, και άλλα ζωικά τρόφιμα. Αυτή η μελέτη επίσης έδειξε ότι αφρικανικοί Αμερικανοί, που καταναλώνουν, κατά μέσον όρο, περισσότερα από 1.000 mg ασβεστίου ανά ημέρα, είναι εννέα φορές πιθανότερο να πάθουν σπασίμο των ισχίων από ότι είναι οι νοτιοαφρικανικοί Μαύροι,των οποίων η καθημερινή πρόσληψη ασβεστίου είναι μόνο 196 mg. Λέει ο McDougall, "οι άνθρωποι που καταναλώνουν περισσότερο ασβέστιο έχουν τα πιό αδύνατα κόκκαλα και τα υψηλότερα ποσοστά οστεοπόρωσης. Μόνο σε εκείνες τις περιοχές όπου το ασβέστιο και η πρωτεΐνη τρώγονται σε σχετικά υψηλές ποσότητες υπάρχει ανεπάρκεια ασβεστίου των οστών, λόγω της υπερβολής της ζωικής πρωτεΐνης."
 
  Μια άλλη μελέτη που δημοσιεύθηκε στο αμερικανικό περιοδικό της κλινικής διατροφής (2000) εξέτασε όλους τους τομείς της διατροφής και της υγείας των οστών και διαπίστωσε ότι η μεγάλη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών έχουν θετικές επιπτώσεις στην υγεία των οστών ενώ η κατανάλωση γαλακτοκομικών όχι. Τέτοια συμπεράσματα δεν εκπλήσσουν τους διατροφικούς ερευνητές: Σύμφωνα με τον Δρ Neal Barnard, συγραφέα του βιβλίου Turn Off the Fat Genes (Σταματήστε τα γονίδια του πάχους 2001) και διάφορα άλλα βιβλία για την διατροφή και την υγεία, η απορρόφηση ασβεστίου από τα λαχανικά είναι εξ ίσου καλή ή και καλύτερη από αυτή του γάλακτος. Η απορρόφηση ασβεστίου από το γάλα είναι περίπου 30 τοις εκατό, ενώ τα ποσοστά απορρόφησης απο το μπρόκολο, τα λαχανάκια Βρυξελλών, το σινάπι, τις ρέβες, το κατσαρό λάχανο, και μερικά άλλα φυλλώδη πράσινα λαχανικά κυμαίνονται απο 40 έως 64 τοις εκατό.
 
  Ο διατροφολόγος ερευνητής Robert P. Heaney διαπίστωσε ότι καθώς η κατανάλωση πρωτεΐνης αυξάνεται, εξ ίσου αυξάνεται το ποσό ασβεστίου που χάνεται στα ούρα (περιοδικό της αμερικανικής διαιτητικής ένωσης, 1993): "Αυτή η επίδραση έχει τεκμηριωθεί σε διάφορα διαφορετικά σχέδια μελέτης για περισσότερο από 70 χρόνια," γράφει, προσθέτοντας, " η καθαρή επίδραση είναι τέτοια που εάν η πρωτεϊνική εισαγωγή διπλασιάζεται χωρίς μεταβαλλόμενη λήψη άλλων θρεπτικών ουσιών,η ουρική περιεκτικότητα σε ασβέστιο αυξάνεται κατά περίπου 50 τοις εκατό."
  
  Τα εθνικά ιδρύματα μελέτης υγείας από το πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, που δημοσιεύθηκε στο αμερικανικό περιοδικό της κλινικής διατροφής (2001), βρήκαν ότι
"Οι γυναίκες που έφαγαν το μεγαλύτερο μέρος της πρωτεΐνης τους από ζωικές πηγές είχαν τρεις φορές το ποσοστό απώλειας κόκκαλων και 3,7 φορές το ποσοστό σπασιμάτων ισχίων των γυναικών που έφαγαν το μεγαλύτερο μέρος της πρωτεΐνης τους από φυτικές πηγές." Αν και οι ερευνητές έλαβαν υπ’οψιν " όλα όσα σκεφτήκαμε ότι θα μπορούσαν να εξηγήσουν αυτή τη σχέση,αυτό δεν άλλαξε τα αποτελέσματα." Το συμπέρασμα της μελέτης: "Η αύξηση της φυτικής και η μείωση της ζωικής πρωτεϊνικής πρόσληψης μπορούν να μειώσουν την απώλεια οστών και τον κίνδυνο σπασίματος ισχίων."
 
  Ο αριθμός των Αμερικανών που έχουν διαγνωστεί με οστεοπόρωση αυξήθηκε στο 55% απο το1995 έως το 2006 σύμφωνα με το Αμερικάνικο Υπουργείο Υγείας και Ανθρώπινων Υπηρεσιών, ενώ ο Οργανισμός για την Υγεία Έρευνας και ποιότητας του υπουργείου διατύπωσε πως"Τα οστεοπορωτικά κατάγματα αυξάνονται δραματικά".
 
  Μία ανασκόπηση 58 μελετών έδειξε πως δεν υπάρχει καμία συσχέτηση μεταξύ των επιπέδων πρόληψης ασβεστίου του γάλακτος και της υγείας των οστών.A.J.et al,Γαλακτοκομικά προιόντα υγείας σε παιδιά και ενήλικες:Μιά επαναξιολόγηση των αποδεικτικών στοιχείων.
Pediatrics 115(2005):743-43.News Online "Συμβατική σοφία για το γάλα questionated",Mar 7,2005.
Η μελέτη ορόσημο του πανεπιστημίου του Χάρβαρντ για την υγεία των νοσοκόμων, που παρακολούθησε 78.000 γυναίκες κατά τη διάρκεια μιας περιόδου 12 ετών, διαπίστωσε ότι οι γυναίκες που κατανάλωσαν το περισσότερο ασβέστιο από τα γαλακτοκομικά τρόφιμα έσπασαν περισσότερα κόκκαλα από εκείνες που έπιναν σπάνια γάλα.Πιό συγκεκριμένα η έρευνα οδήγησε στο ακόλουθο συμπέρασμα: Οι γυναίκες που έπιναν δύο ή περισσότερα ποτήρια γάλα την ημέρα είχαν περισσότερα κατάγματα απο εκείνες που έπιναν λιγότερο απο ένα ποτήρι την εβδομάδα.Fekanich,D.,Willett,W et ai. "Γάλα διαιτητικού ασβεστίου και κατάγματα στις γυναίκες.12ετή μελέτη προγνώσεων".AJPH 87(1997):992-7.

  Συνοψίζοντας αυτήν την μελέτη, η Lunar Osteoporosis Update (Νοέμβριος 1997) εξήγησε: "Αυτός ο αυξανόμενος κίνδυνος σπασίματος ισχίων συνδέθηκε με το γαλακτοκομικό ασβέστιο.Εάν αυτό ήταν ένα οποιοσδήποτε άλλο πράγμα εκτός από το γάλα, το οποίο τόσο επιθετικά έχει προωθηθεί από τα γαλακτοκομικά συμφέροντα, αναμφισβήτητα θα θεωρούταν σημαντικός παράγοντας κινδύνου."
  Φαίνεται λοιπόν ότι τα επιχειρήματα υπέρ της κατανάλωσης γάλακτος μάλλον είναι σαθρά. Παρότι το γάλα είναι καλή πηγή πρωτεΐνης, ασβεστίου και βιταμίνης D, υπάρχουν και άλλες τροφές που αποτελούν επίσης καλές πηγές των συγκεκριμένων θρεπτικών στοιχείων. Επιπλέον, δεν υπάρχουν αδιάσειστες αποδείξεις σχετικά με το ότι η κατανάλωση γάλακτος μειώνει πραγματικά τα κατάγματα των οστών ενώ η μεγάλη κατανάλωσή του μπορεί να οδηγήσει σε αναιμία ( λόγω δυσαπορρόφηση σιδήρου) και πιθανώς συμβάλλει και στην παχυσαρκία, λένε τώρα αρκετοί ειδικοί.

 









 

ΟΡΘΟΠΑΙΔΙΚΟΣ 'Η ΟΡΘΟΠΕΔΙΚΟΣ

Η ''Ορθοπε(αι)δική'' ως λέξη-έννοια βάλλεται κατα καιρούς απο πολλές αμφισβητήσεις, αμφιβολίες και ερωτηματικά που αφορούν τη σωστή γραφή της. Υπάρχει κάποια σύγχυση σε μεγάλο βαθμό δικαιολογημένη την οποία θα προσπαθήσω ιστορικά και γλωσσολογικά να αποκαταστήσω.

Τον 18ο αιώνα και συγκεκριμένα το 1741, ο Καθηγητής και Πρύτανης της Ιατρικής Σχολής των Παρισίων, Γάλλος ιατρός Nicolas Andry (που έζησε από το 1658-1742) συνέγραψε πραγματεία με τον τίτλο:

“Traiteacute; d‘ orthopeacutedie ou l‘ art de preacutevenir et corriger dans les enfants les difformiteacutes du corps”. Δηλαλή, “Πραγματεία περί ορθοπαιδίας ή η τέχνη της πρόληψης και διόρθωσης των δυσπλασιών του σώματος στα παιδιά”. Το έργο αυτό περιείχε γενικές οδηγίες και γνώσεις και απευθύνετο περισσότερο σε παιδαγωγούς.

‘Ετσι λοιπόν, παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά στη διεθνή βιβλιογραφία το όνομα “Ορθοπαιδική”. Προ του 1741 η λέξη ήταν άγνωστη και δεν αναγράφεται σε κανένα σύγγραμμα ή λεξικό, Ελληνικό και ξένο. Ο όρος σχηματίσθηκε από τις Ελληνικές λέξεις “ορθός” κα “παιδίον-παίς” (= ίσιο παιδί, L‘ orthopeacutedie) έγινε αποδεκτός και χρησιμοποιήθηκε ευρέως από τον ιατρικό κόσμο.

Επικράτησε λοιπόν ο όρος “L‘ orthopeacutedie” προερχόμενος από τις δύο Ελληνικές λέξεις, ουδείς δε αμφισβήτησε την προέλευσή του. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο εμπνευστής και δημιουργός του ονόματος Ν. Andry σχημάτισε τη λέξη με “e”, διότι στην Γαλλική γλώσσα δεν υπάρχει δίφθογγος “ae”, όπως στα Αγγλικά.

Έτσι λοιπόν το “e” αποδίδεται στα Ελληνικά με “αι” όπως π.χ.:

peacute;diatrique = παιδιατρική

peacute;dologie = παιδολογία

peacute;dagogie = παιδαγωγική

Με την πάροδο του χρόνου η ετυμολογία αυτή έγινε ευρύτερα αποδεκτή και μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα το όνομα εγράφετο με “αι” (Λεξικό Γ. Καρυοφύλλη, Καθηγητής Ι. Χρυσοσπάθης).

Η Ελληνική Εταιρεία Χειρουργικής Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας (ΕΕΧΟΤ), πρωτοστάτησε για την αναγραφή με “αι” και τελικά την επισημοποίησε. Μετά από εισηγήσεις Καθηγητών Ορθοπαιδικής Ελληνικών Πανεπιστημίων και ύστερα από μακρές συζητήσεις ζητήθηκε απο την Ε.Ε.Χ.Ο.Τ η γνώμη τριών Καθηγητών Γλωσσολογίας των Πανεπιστημίων Αθηνών και Θεσσαλονίκης. Οι δύο εξ αυτών ετάχθησαν υπέρ της γραφής με “αι”, ενώ ο τρίτος ήταν ουδέτερος. Έτσι, στη Γενική Συνέλευση της 9 Οκτωβρίου 1997 αποφασίσθηκε η Ειδικότητά μας να αναγράφεται με “αι” σύμφωνα με την, Ελληνικής προελεύσεως, αρχική γραφή του Ν. Andry (1741).

Περιοδικό Ε. Ε. Χ. Ο. Τ. / Τ. 47, τ.4, (1996)

Εισηγήσεις για την ορθή γραφή της λέξης Ορθοπεδική - Ορθοπεδικός
(με «ε» ή με «αι»)
Παραθέτω τις 3 αυτές επιστολές:

1ο άρθρο

Γεώργιος Μπαμπινιώτης, Καθηγητής Γλωσσολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

«Περί της ορθής γραφής του όρου Ορθοπεδική: Ορθοπεδική ή Ορθοπαιδική;»
Ι. Τα δεδομένα:

1. Ο όρος πλάστηκε από τον γάλλο κλινικό γιατρό Nicholas Andry (1658-1742), καθηγητή στο Πανεπιστήμιο των Παρισίων, στο έργο του «Traite d'orthopedie ου l'art de prevenir et corriger dans les enfants les difformites du corps» («Πραγματεία περί ορθοπαιδίας ή η τέχνη προλήψεως και θεραπείας των σωματικών δυσπλασιών στα παιδιά»). Tο 1771 πλάστηκαν τα orthopedique και orthopediste.

2. Το 1833 χρησιμοποιήθηκε ο όρος Orthosomatie (Bricheteau), ενώ το 1829 προτάθηκε ο όρος orthomorphie (J.M. Delpech). ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Το γαλλ. e accent aigu στο -pedie αποδίδει το ελλην. αι (πρβλ. pedagogue = παιδαγωγός, pedagogie = παιδαγωγική, pederastie = παιδεραστία, pediatrique = παιδιατρική, pedologie = παιδολογία κ.τ.ο), το ίδιο ισχύει και με το ae της αγγλικής (πρβλ. encyclopaedia = εγκυκλοπαίδεια).

3. Λεξικό Random House Webster's College Dictionary: Orthopedics or Οrthopaedics ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΑ «1850-55; ΟΡΘΟ- + παιδ- (stem of παίς) child + -ics: cf. French orthopedique».

4. Λεξικό Le petit Robert: «orthopedie -1741 de ορθο - et gr. παίς, παιδός «enfant».

5. Ετυμολογικό Λεξικό της Γαλλικής Α. Dauzat -1. Dubois - Η. Mitterand: υορθο-(..) orthopedie 1741, Andry, sur le gr. παις, παιδός, enfant (α ete ensiuite compris comme forme sur le lat. pes, pedis, pied)».

6. J. Bouffartigue - Α-Μ. Delrieu: Οι ελληνικές ρίζες στη γαλλική γλώσσα: «-πεδ-/πέδο-παίς, παιδός, παιδί, orthopedie ιατρική τέχνη που διορθώνει τις δυσμορφίες των οστών ή των μυών του παιδιού για να του εξασφαλίσει σωστή ανάπτυξη. Με επέκταση της σημασίας η λέξη χρησιμοποιείται και για ενήλικες».

ΙΙ. Απόδοση στην Ελληνική:
Οι προσπάθειες να αποδοθεί στην Ελληνική η λέξη ανάγονται στον 19ο αιώνα. Στο λεξικό του Στέφανου Κουμανούδη (Συναγωγή νέων λέξεων υπό των λογίων πλασθεισών από της Αλώσεως μέχρι των καθ' ημάς χρόνων, 1900) βρίσκουμε τα εξής:

-αι- 1. Ορθοπαιδευταί, οι. Γαλλ. orthopedistes. Αγγέλου Βλάχου Λεξικό 1897.

2. ορθοπαιδευτικός (κατάστημα). Γαλλ. orthopedique. Στέφανος Κουμανούδης εν Εφημ. του Λαού 6 Σεπτ. 1850 - Αγγ. Βλάχος Λεξ. Ι897.

3. Ορθοπαιδισταί, οι. Ακροπολις 9 Νοεμβρ. 1894.

-ε- 4. ορθοπεδικά (νοσήματα; ) Καραβασίλης εν Εστ. Εφ. 31 Μαϊου 1898.

5. ορθοπεδούντα σώματα. Ακροπολις 22 Δεκ. 1894.

-ο- 6. ορθοποδικά (νοσήματα) Ι. Φρονίστας.

7. ορθοποδίστριαι γυναίκες ιατρείναι. Ακροπολις 7 Ιαν. 1895.

-α- 8. ορθοπαγία, η (= Φραγκ. orthopedie) Πανελλήν. σύντρ. 1891.

9. ορθοπαγική χειρουργική Πανελλήν. σύντρ. 1891.

Ο καθηγ. Ο.Γ. Γαροφαλίδης γράφει στο λήμμα ορθοπεδική (εγκ. 'Ηλιος): «το έτος 1741 ο Γάλλος καθηγητής Ανδρύ [....] είναι ο πατήρ της λέξεως ορθοπεδική, ην σχηματίζει εκ του ελληνικού ορθώς και παιδίον. Κυρίως ειπείν το βιβλίον τούτο είναι σύγγραμμα προοριζόμενον δια τας παιδαγωγούς και τας τροφούς [....]». Είναι φανερό ότι τελικά επικράτησε ο όρος ορθοπεδικός (με ε) που μαρτυρείται από το 1898.

ΙΙΙ. Γλωσσολογική Θεώρηση:

1. Παρακολουθώντας την ιστορία της δημιουργίας της λέξεως, δηλ. την ετυμολογία της, είναι φανερό ότι πλάστηκε από «τον πρώτον ονομάσαντα» και «πατέρα της λέξως», τον Ν. Andry, για να δηλώσει «την πρόληψη και θεραπεία των δυσπλασιών του σώματος στα παιδιά», εξ ου και ο όρος orthopedie από το ορθος + παιδ- (παις, παιδός) + ία. Αργότερα ο όρος επεκτείνεται στη χρήση του αναφερόμενος και σε ενηλίκους. Η γενίκευση αυτή φαίνεται ότι προβλημάτισε τους ειδικούς, που προέτειναν αργότερα γενικότερους όρους, το ορθομορφία (1829) και το ορθοσωματία (1833), οι οποίοι όμως δεν επικράτησαν, αφού ήδη από το 1771 είχαν πλαστεί και χρησιμοποιούνταν ευρύτερα οι όροι orthopedique και orthopediste.

2. Με τον καιρό - και από άγνοια της ετυμολογικής του προέλευσης - ο όρος παρασυνδέθηκε είτε με το λατινικό pes, pedis που σημαίνει το «πόδι» (πρβλ. ελλην. πους, ποδ-ός από την ίδια ρίζα με το πεδ-, επί-πεδ-ον-, τετρα-πεδ-ya > τετράπεζα «με τέσσερα πόδια» > τράπεζα) είτε με το ελλην. πέδη (πρβλ. τροχο-πέδη, πέδ-ιλον από τη ρίζα πεδ-/ ποδ-), εύχρηστο στην αρχαία κατά πληθ. (αι πέδαι = τα δεσμά, πέδικλα). 'Εγινε δηλ. αισθητό ότι το ορθοπεδική παράγεται είτε από ορθός + ped-«πόδι» (είδος υβριδίου, νόθου συνθέτου) είτε από ορθός + πέδη.

3. Ιστορικά, η απόδοση του όρου στην Ελληνική, όπου η λέξη εισήλθε ως «αντιδάνειο», ακολούθησε και τους τρείς δρόμους: α) της ετυμολογικής απόδοσης (ορθοπαιδευταί, ορθοπαιδευτικός, ορθοπαιδισταί), ήτοι της σύνδεσης με τη λ. παιδί. β) της παρετυμολογικής σύνδεσης με το πόδι (ορθοποδικός, ορθοποδίστριαι). γ) της παρετυμολογικής σύνδεσης με το πέδη (ορθοπεδικά, ορθοπεδούνται). 'Εγινε μάλιστα και απόπειρα απομάκρυνσης από τον αρχικό όρο και ελεύθερης αποδοσής του ως ορθοπαγιά και ορθοπαγική (από το πάγιος «σταθερός» του πήγνυμι «μπήζω»).

4. Τελικά, όπως είπαμε ήδη, επικράτησε η γραφή ορθοπεδική / ορθοπεδικός, προϊόν παρετυμολογικής σύνδεσης με το πέδη, σαν να σήμαινε η λέξη «τη χρησιμοποίηση πεδών, δηλ. δεσμών, επιδέσμων κ.τ.ο. για να ορθωθούν, να διορθωθούν τα οστά», σαν να ήταν δηλ. σύνθετο του τύπου «ορθώνω με πέδες» (ορθώ + πέδη).

IV. Κριτική των όρων:

1. Η ορθή γραφή σύμφωνα με την ετυμολογία (την ιστορική προέλευση) της λέξεως είναι ορθοπαιδική / ορθοπαιδικός.

2. Η επί πολλά έτη εσφαλμένη (δηλ. παρετυμολογική) γραφή της λέξεως ως ορθοπεδική / ορθοπεδικός (σαν να ήταν από το πέδη) δημιουργεί μεν κατάσταση συνηθείας, αλλά δεν δικαιολογεί ούτε αίρει το λάθος.

3. Το γεγονός ότι οι ξένοι ειδικοί επιστήμονες (αν οι πληροφορίες μου είναι ορθές) τείνουν να χρησιμοποιούν σε διεθνή συνέδρια τον όρο με το ae (orthopaedics), δηλ. το αντίστοιχο του ελληνικού αι, δυσκολεύει για τους 'Ελληνες επιστήμονες τα πράγματα, αφού (γράφοντας ορθοπεδική με ε) εμφανίζονται ενδεχομένως ότι αγνοούν την προέλευση μιας λέξεως που προέρχεται από την ίδια τη γλώσσα τους!

4. 'Οπως συχνά συμβαίνει με όρους που πλάσσονται από ξένους, έτσι και εν προκειμένω ο όρος ορθοπαιδική ή και ορθοπεδική είναι κακοπλασμένος αντί του σωστού παιδορθωτική ή και πεδορθωτική (πρβλ. και τον επίσης κακοσχηματισμένο όρο ορθοδοντική αντί του σωστού οδοντορθωτική. Τελευταία μάλιστα πιθανόν κατά το ορθοπεδική, απαντά και όρος λογοπεδική ή λογοπεδικός αντί των λογοθεραπεία και λογοθεραπευτής).

V. Συμπέρασμα: Οι όροι που γλωσσολογικώς ενδείκνυνται, κατά σειράν προτιμήσεως, είναι:

1 . Ριζική λύση . Καθιέρωση από τούδε του όρου παιδορθωτική (από το παιδί) ή πεδορθωτική (από το πέδες). Το παιδορθωτική θα θυμίζει την ετυμολογική προέλευση του όρου και θα αντιστοιχεί πλήρως στη μορφή του ξένου όρου (orthopaedics) που τείνει να επικρατήσει. Το πεδορθωτική θα αποδέσμευε τον όρο από το παιδί και θα τον συνέδεε και με ενηλίκους μέσω του πέδη. Οπωσδήποτε, οι Ελληνες γιατροί δικαιούνται να διαφοροποιούνται από τους ξένους όταν χρησιμοποιούν, έστω και όψιμα, το σωστό στη γλώσσα τους.

2. Συμβιβαστική λύση Α΄: Καθιέρωση της ετυμολογικής ορθογραφίας ορθοπαιδική / ορθοπαιδικός , που πλησιάζοντας στην ορθογραφία που τείνει να καθιερωθεί (orthopaedics) θα ήρε την υποψία οτι οι 'Ελληνες ειδικοί αγνοούν το ορθό ή ότι η λέξη, μολονότι ελληνική, γράφεται στην Ελληνική λανθασμένα! Μειονέκτημα: παραμένει η περιοριστική σύνδεση του όρου με μόνα τα παιδιά, όχι και τους ενηλίκους.

3. Συμβιβαστική λύση Β': Διατήρηση της εσφαλμένης (αλλά καθιερωμένης από μακρόχρονη χρήση) ορθογραφίας ορθοπεδική / ορθοπεδικος . Επιχειρήματα: α) και άλλες λέξεις και όροι της Ελληνικής εξακολουθούν να διατηρούν την παρετυμολογική ορθογραφία (πρβλ. λ.χ. τη λ. κτίριο αντί του ορθού κτήριο). β) με τη γενικότητα του πέδη υπερβαίνεται η περιοριστική χρήση του όρου ορθοπαιδική σε σχέση με τη λ. παιδιά.

Στην επιστήμη της γλώσσας όπως και σε όλες τις επιστήμες του ανθρώπου, η δυνατότητα πολλαπλών θεωρήσεων και ερμηνειών, η οποία εξασφαλίζει τη δυναμικότητα και την ελευθερία του, γεννά ενίοτε δυσκολίες και διλήμματα επιλογής που είναι σύμφυτα με την ίδια τη νόηση του ανθρώπου και τη γλώσσα που την εκφράζει.

2ο άρθρο

Α. ΧΡΙΣΤΙΔΗΣ, Καθηγητής, Τομέας Γλωσσολογίας Α.Π.Θ.

«Ορθοπεδική ή Ορθοπαιδική;»
Από ιστορική άποψη είναι βέβαιο ότι η γραφή «ορθοπαιδική» είναι η ορθή. Υπάρχει άλλωστε η ρητή δήλωση του δημιουργού του όρου Andry ότι ο «νεολογισμός» αυτός κατασκευάστηκε με βάση τα ελληνικά συνθετικά ορθό- και παιδ-. Η γραφή αυτή διατηρείται, σε μεγάλο ποσοστό, στις αγγλοσαξωνικές χώρες (orthopaedics. gynaecology).

Η γραφή «ορθοπεδική» δεν μπορεί να στηριχτεί με ιστορικά (ετυμολογικά) επιχειρήματα. Είναι σαφές ότι στη δημιουργία του όρου δεν εμπλέκεται η «πέδη». Εξάλλου είναι γνωστό ότι ήδη πολύ πρώιμα επικράτησε στη Γαλλία (για λόγους που έχουν να κάνουν με ιδιαιτερότητες της γαλλικής γλώσσας) η γραφή «orthopedie». Αν ο νεολογισμός αυτός έφτασε στην ελληνική μέσω της γαλλικής - πράγμα μάλλον βέβαιο -, τότε εξηγείται γιατί επικράτησε η γραφή «ορθοπεδική». Από ιστορική λοιπόν άποψη δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι η απόδοση «ορθοπαιδική» είναι η ορθή. Η εναλλακτική γραφή «ορθοπεδική», αν και ιστορικά αβάσιμη, στηρίζεται σε μια μακρόχρονη χρήση μέσα σ'ένα συγκεκριμένο επαγγελματικο χώρο. Και η μακρόχρονη χρήση - και στη γλώσσα - νομιμοποιεί. Με αυτή την έννοια, η γραφή «ορθοπεδική» δεν είναι γλωσσολογικά αβάσιμη.

Οι παρατηρήσεις που προηγήθηκαν δείχνουν τη συνθετότητα του ζητήματος στη γλωσσολογική θεώρησή του. Και οι δύο γραφές «στέκονται» γλωσσολογικά. Αλλά βέβαια το ζήτημα δεν τελειώνει εδώ. Η γλωσσική ρύθμιση (στην προκείμενη περίπτωση η επιλογή μεταξύ των δύο γραφών για τις ανάγκες της τυποποίησης - ομοιογένειας) επιβάλλει αποφάσεις. Και οι αποφάσεις δεν είναι - ούτε μπορούν να είναι - «καθαρά» γλωσσολογικές. Αναγκαστικά, η όποια απόφαση θα αντανακλά ιστορικές αντιλήψεις, όπως διαμορφώνονται μέσα στις διάφορες συγκυρίες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση η προσωπική μου προτίμηση κλίνει υπέρ της γραφής «ορθοπαιδική», στο βαθμό που αντανακλά πιστότερα την προέλευση του όρου, ως νεολογισμού που δημιουργήθηκε στη Δύση με συγκεκριμένο ελληνικό λεξιλογικό υλικό. Επιπλέον ευθυγραμμίζει την ελληνική χρήση με τη διεθνή (orthopaedics). Θεσσαλονίκη, 24/6/1996


3ο άρθρο
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΠΕΤΡΟΥΝΙΑΣ, Καθηγητής Γλωσσολογίας Α.Π.Θ.

«Ορθοπεδική ή Ορθοπαιδική;»
Σχετικά με το ερώτημά σας: Ορθοπεδική ή Ορθοπαιδική;

Ο όρος δημιουργήθηκε στα γαλλικά, από το γιατρό καθηγητή και συγγραφέα ιατρικών συγγραμμάτων Nicolas Andry de Rois-Regard. Ο Andry έπλασε τον όρο: orthopedie χρησιμοποιώντας τα λεξικά στοιχεία (σήμερα ονομάζονται confixes «symfymata») orthο- kai -pedie. Τα συμφύματα αυτά, κοντά τόσο στα γαλλικά όσο και στις άλλες νεότερες γλώσσες, στηρίζονται στις αρχαίες ελληνικές λέξεις: ορθός - όρθιος, ίδιος, σωστός, «όχι παραμορφωμένος» και παιδειά «ανατροφή των παιδιών».

Η αρχική σημασία του όρου ήταν: «τέχνη της διόρθωσης ή της πρόληψης δυσμορφιών στα παιδιά». Αργότερα όμως επεκτάθηκε η σημασία: «κλάδος της χειρουργικής που θεραπεύει τις παθήσεις του κινητικού συστήματος». Με παρόμοια σημασία χρησιμοποιείται ο όρος και στις άλλες γλώσσες για πρδ. στα αγγλικά: «διόρθωση ή πρόληψη των δυσμορφιών, ιδιαίτερα στη δομή του σκελετού των παιδιών». Δηλαδή η αναφορά σε παιδιά παραμένει πάντα.

Ως προς τη γραφή με ε ή με αι: Στα γαλλικά, όπου πρωτοδημιουργήθηκε η λέξη, συνήθως το αρχαίο ελληνικό αι αποδίδεται με e. 'Ωστε οι 'Ελληνες, δεν δανείστηκαν τη λέξη από τα γαλλικά, την είδαν γραμμένη με e, και μάλλον γι'αυτό το λόγο την έγραψαν με ε. 'Ισως δεν εμάντεψαν πως ετυμολογικά στηρίζεται στην αρχαία ελληνική λέξη παιδεία, ίσως δεν ήθελαν να την περιορίσουν ειδικά στη θεραπεία παιδιών. Δηλαδή η ελληνική λέξη βρίσκεται ανάμεσα στην κατηγορία των απευθείας δανείων και στην κατηγορία των «μεταφραστικών δανείων» (με αντίστοιχη: pedic = παιδεία). Αν ήτανε καθαρά απευθείας δάνειο θα ήταν: ορτοπεντί; αν ήτανε καθαρά μεταφραστικό δάνειο θα ήταν: ορθοπαιδεία.

Στις άλλες γλώσσες που ενδιαφέρουν στην Ελλάδα η γραφή κυμαίνεται, καθώς άλλοτε ακολουθήθηκε η γαλλική γραφή, και άλλοτε προτιμήθηκε περισσότερη προσέγγιση προς την αρχαία ελληνική ρίζα. Στα αγγλικά αποδίδεται άλλοτε με e και άλλοτε με ae: orthopaedic - pedic; orthopedics - paedics; orthopaedy, -pedy. Η γραφή ae αποδίδει τον αρχαίο δίφθογγο αι. (Ο λόγος της αλλαγής του ι σε ε είναι πως έτσι πέρασαν αρχικά τέτοιες λέξεις απο τα αρχαία ελληνικά στα λατινικά). Στα βρεττανικά αγγλικά προτιμούν τη γραφή με ae, στα αμερικάνικα αγγλικά προτιμούν τη γραφή με e. Στα γερμανικά αποδίδεται με a (που μπορεί όμως να γραφτεί και ae): Orthopadie. Στα ιταλικά γράφουν e: ortopedia στα ιταλικά έτσι κι αλλιώς δεν θα μπορούσε να γραφτεί με ae, γιατί τότε θα διαβαζότανε και [ae].

Στα ελληνικά συνήθως γράφεται με ε έτσι για πρδ. θα είναι στο υπό έκδοση Λεξικό του Ιδρύματος Τριανταφυλλίδη. Αν θέλετε ο όρος να θυμίζει περισσότερο την αρχαία ελληνική ρίζα - παρόλο που τέτοιος επιστημονικός κλάδος δεν υπήρχε στην αρχαιότητα!-, και επιπλέον να κάνει αναφορά στο γεγονός ότι αρχικά στη Γαλλία ο κλάδος αναφερόταν ειδικά στα παιδιά, τότε μπορείτε να προτείνετε την αλλαγή της γραφής σε αι. Αν θέλετε ο όρος να παραμείνει πιο κοντά στην πραγματική πηγή του, τα γαλλικά και επιπλέον να μην υπονοεί πως αναφέρεται ειδικά σε παιδιά, τότε μπορείτε να προτείνετε να παραμείνει η γραφή με ε, που είναι πιο κοινή σήμερα.

Υ.Γ. Τέτοια και παρόμοια προβλήματα υπάρχουν σε πολλούς «διεθνισμούς». Ο λόγος είναι πως πολλοί διεθνισμοί δίνουν εξωτερικά την εντύπωση αρχαίων ελληνικών ή λατινικών λέξεων, στην πραγματικότητα όμως δημιουργήθηκαν στις νεότερες γλώσσες για να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες των γλωσσών αυτών. Αν το καλοσκεφτούμε, η λέξη orthopedie ορθοπε(αι)δική δεν ταιριάζει πολύ καλά στο αρχαίο ελληνικό μορφολογικο και σημασιολογικό σύστημα! Αλλά μήπως ταιριάζει η λέξη μικρόβιο; (Θάπρεπε να είναι ή βραχύβιον ή μικρόζωον, μόνο που οι δύο αυτοί όροι δεν ταίριαζαν στα γαλλικά, όπου πρωτοδημιουργήθηκε η λέξη microbe). Και ίσως μερικές δεκάδες χιλιάδες ακόμη...

Σας εύχομαι εκτός απο γλωσσικές, να έχετε και πετυχημένες επιστημονικές και επαγγελματικές αποφάσεις στο συνέδριο σας.
1/10/1996, Περιοδικό E. Ε. Χ. Ο. Τ. / Τ. 47, τ.4, (1996)

Το θέμα δεν είναι ποιό από τα δύο ονόματα είναι ετυμολογικά σωστό ή ποιό ευρίσκεται εγγύτερα στο αντικείμενο. Και οι δύο γραφές φαίνεται ότι είναι σωστές και οι δύο έχουν τους οπαδούς τους και οι δύο δεν καλύπτουν ικανοποιητικά όλο το αντικείμενο της ειδικότητας σήμερα.

Το θέμα δεν είναι γλωσσολογικό, διότι και οι δύο ορθογραφικές παραλλαγές είναι παραδεκτές γλωσσολογικά. Φαίνεται λοιπόν ότι η αναγραφή με “αι” είναι η σωστή. Σημαίνει σεβασμό της ιστορικής αλήθειας και αποκατάσταση της ετυμολογίας και προέλευσης, την επαναφορά δηλαδή της λέξης στις πραγματικές ρίζες της.

Ακολουθώντας τη διεθνή επιστημονική κοινότητα που προτιμά την Ελληνική απόδοση του L‘ orthopédie = ορθός + παις, πρέπει και αυτοί που ακόμα σήμερα έχουν κάποιους δισταγμούς και αναποφασιστικότητες, να αναγράφουν στο εξής τη λέξη με “αι”, διότι με κάθε άλλο τρόπο ανειρείται η ουσία της ιστορικής ορθογραφίας. Τη γραφή επομένως αυτή επιβάλλουν όχι μόνο λόγοι ιστορικοί αλλά και εθνικοί και επικοινωνίας με τον υπόλοιπο κόσμο.